Εισαγωγή

 

Οι τραυματικές εμπειρίες περιλαμβάνουν γεγονότα ή καταστάσεις που ξεπερνούν την ικανότητα του ατόμου να τα διαχειριστεί, αφήνοντας βαθύ ψυχικό και συχνά σωματικό αποτύπωμα.

Δεν πρόκειται μόνο για μεγάλα ή δραματικά περιστατικά· η ένταση και η διάρκεια του τραύματος εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τον υποκειμενικό τρόπο με τον οποίο το άτομο βιώνει και ανταποκρίνεται (coping) σε μια κατάσταση.

Έτσι, δύο άνθρωποι μπορεί να ζήσουν το ίδιο γεγονός, αλλά ο ένας να αναπτύξει έντονα μετατραυματικά συμπτώματα και ο άλλος όχι.

Ακόμη και καταστάσεις που φαίνονται «μικρές» ή συνηθισμένες εξωτερικά —όπως επαναλαμβανόμενη κριτική, συναισθηματική απόσταση από γονείς ή παραμέληση— μπορούν να δημιουργήσουν βαθιά τραυματικά αποτυπώματα, ειδικά όταν συμβαίνουν σε ευαίσθητες περιόδους της ζωής, όπως η παιδική ηλικία.

 

Μπορεί να προκύψουν από μεμονωμένα περιστατικά (π.χ. ατύχημα, επίθεση) ή από παρατεταμένες, επαναλαμβανόμενες καταστάσεις (π.χ. κακοποίηση, παραμέληση).

Ακόμη και όταν ο κίνδυνος έχει περάσει, το σώμα και ο νους μπορεί να παραμένουν «εγκλωβισμένα» στην εμπειρία, επηρεάζοντας την καθημερινότητα, τις σχέσεις και την ψυχική υγεία.

 

Συμπτώματα μπορεί να εκδηλωθούν σε πολλά επίπεδα:

​

➤ Σωματικά: ταχυπαλμία, υπερένταση, δυσκολία αναπνοής, αϋπνία, μυϊκοί πόνοι.

➤ Συναισθηματικά: φόβος, λύπη, θυμός, συναισθηματική αποσύνδεση ή μούδιασμα.

➤ Γνωσιακά: αναδρομές (flashbacks), εφιάλτες, δυσκολία συγκέντρωσης, παρατεταμένη αίσθηση απειλής.

 

Κατηγορίες σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία

 

➤ Οξεία αντίδραση στο στρες – Άμεσα συμπτώματα μετά από ένα τραυματικό γεγονός, που διαρκούν μέρες ή εβδομάδες.

➤ Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) – Επίμονα και έντονα συμπτώματα που συνεχίζονται για μήνες ή χρόνια μετά το τραύμα.

➤ Σύνθετη διαταραχή μετατραυματικού στρες (C-PTSD) – Συνήθως προκύπτει από χρόνια ή επαναλαμβανόμενη έκθεση σε τραυματικές καταστάσεις, όπως κακοποίηση ή αιχμαλωσία.

➤ Δευτερογενές τραύμα – Συμπτώματα που αναπτύσσονται από την έκθεση σε τραυματικές ιστορίες ή εμπειρίες άλλων (π.χ. επαγγελματίες υγείας, διασώστες).

​

​

Αίτια και Παράγοντες Κινδύνου

 

➤ Βιολογικοί παράγοντες: ευαισθησία του νευρικού συστήματος, γενετική προδιάθεση.

➤ Ψυχολογικοί παράγοντες: προϋπάρχουσες ψυχικές δυσκολίες, χαμηλή αίσθηση αυτοαποτελεσματικότητας.

➤ Περιβαλλοντικοί παράγοντες: απουσία υποστηρικτικού δικτύου, παρατεταμένη έκθεση σε στρες ή κακοποίηση.

​

➤ Θεωρία Σχημάτων και Παιδικές Εμπειρίες

Η κατανόηση του ψυχικού τραύματος αντλεί από πολλές θεωρητικές σχολές.

​

Η θεωρία της προσκόλλησης του John Bowlby ανέδειξε ότι η ποιότητα της πρώιμης σχέσης με τον φροντιστή επηρεάζει την αίσθηση ασφάλειας σε όλη τη ζωή.

Η γνωσιακή θεωρία του Aaron Beck τόνισε τον ρόλο των βασικών πεποιθήσεων και μοτίβων σκέψης στη συναισθηματική λειτουργία.

Πάνω σε αυτές τις βάσεις, ο Jeffrey Young ανέπτυξε τη Θεραπεία Σχημάτων (Schema Therapy), εισάγοντας την έννοια των πρώιμων δυσλειτουργικών σχημάτων (early maladaptive schemas): σταθερά μοτίβα πεποιθήσεων και συναισθημάτων που δημιουργούνται όταν βασικές συναισθηματικές ανάγκες —ασφάλεια, αγάπη, σταθερά όρια, επιβεβαίωση— δεν ικανοποιούνται στην παιδική ηλικία.

 

Σύγχρονες έρευνες στις νευροεπιστήμες και τη σωματοψυχολογία δείχνουν ότι τα σχήματα δεν περιορίζονται μόνο στο γνωσιακό επίπεδο, αλλά «αποτυπώνονται» και στο σώμα μέσω νευρωνικών κυκλωμάτων και μυϊκών προτύπων έντασης. Έτσι εξηγείται γιατί τραυματικά βιώματα της παιδικής ηλικίας μπορούν να προκαλούν υπερβολικά έντονες αντιδράσεις στην ενήλικη ζωή, ακόμα κι όταν η τρέχουσα κατάσταση δεν είναι αντικειμενικά επικίνδυνη.

​

Η θεραπευτική προσέγγιση στο τραύμα περιλαμβάνει την αναγνώριση και αναδόμηση αυτών των σχημάτων, σε συνδυασμό με τεχνικές σωματικής αποφόρτισης, ώστε να αλλάζει όχι μόνο η σκέψη αλλά και η αυτόματη σωματική αντίδραση.